مطالعه، شناخت و مستندنگاری بافت تاریخی نراق در 289 صفحه

برخی از مورخان تاریخ نراق را به قبل از اسلام نسبت می دهند، به طوری که معتقدند نراق در محل فعلی نبوده بلکه از هفت دهکده پراکنده تشکیل می شده که این دهکده ها در اطراف نراق در قسمت شمال و جنوب شرقی و غربی آن بوده اند. این دهکده های کوچک که ظاهرا مردمی با دین مجوس یا گر داشته به نام های گرینان، بیدشک علیا، بیدشک سفلی، در چاله سرخ، شمس آباد، كندوقه و ... معروف بوده اند، در کنار این دهکده ها آثار زندگی از سفال تا برج ها و باروها و نیز قبرهایی به چشم می خورد و این آثار در قسمت بیدشکن (سفلی و عليا) بیشتر در معرض دید است. در قسمتی از این محل کوهی به نام کوه كافران قرار دارد که بر فراز آن بقایای قلعه ای جهت نگهبانی و سکونت سرگروه های آن قوم قرار داشته و این قلعه در حمله افغانها تخریب شده و فقط تعداد کمی از سنگ۔ های آن همچنان بر فراز کوه باقی مانده است . قدیمی ترین منبعی که از نراق نام برده مربوط به حسن قمی مولف تاریخ قم در حدود سال ۳۷۶ هق است و اینچنین آمده است که قلعه ابل، این قلعه بقرب نراقست بر کوهی که آن را ابل می گویند و فرا پیش آن رودخانه است و این قلعه نیز منیع بوده است" . در کتاب بستان السياحه قدمت نراق هزار سال ذکر شده و در این مورد آمده است: " ذكر نراق بر وزن عراق قریهای قصبه مانند و محلی است خاطرپسند از توابع کاشان آبش کم و باغاتش فراوان، آن قریه در دامن کوه اتفاق و سه طرفش في الجمله گرفته و سمت مغربش بغایت گشاده است. قريت هزار خانه در اوست و چند مزرعه مضافات اوست مردمش شیعی مذهب"

به اعتقاد برخی نراق فعلی پس از اسلام توسط شخصی به نام ریش بلند که در آن زمان سمت کدخدایی داشته شکل گرفته است به طوری که مردمان آن در محله سفلای نراق جمع شدند و به خانه سازی پرداختند که از آن جمله مسجدی با نام مسجد پایین بنا گردید. در دوران شاهان صفوی و قاجاریه نراق در ساختمان سازی و به کار بردن مصالح ساختمانی خاص آن زمان که در این محل تهیه شده است از رونق ویژه ای برخوردار بوده و در تجارت نیز جلوه ای خاص داشته است به طوری که این شهر از نظر تجارت و قرار گرفتن بر سر راه شهرهای مهمی چون همدان، اراک، کرمانشاه، جاپلق و کاشان شهره بوده است. کاروانسراهایی که در کنار مجموعه تاریخی بازار قرار دارد به همین منظور بنا شده بودند، بازار نراق که متشکل از راسته بازار و دکان هایی در اطراف و دارای چند تیمچه است قدمت و سابقه درخشان تاریخی و تجاری نراق را بیشتر آشکار می کند.بنای بازار نراق موجب رواج بازرگانی در آن شهر و پیوند بازرگانی کاشان با شهرهای عراق عجم مانند: دلیجان، محلات ، كمره(خمین) و گلپایگان میشود به گونه ای که مرکز داد و ستد و بازرگانی منطقه به شمار می آمده. در این بازار گندم را از کمره (خمین) وارد میکرده اند. وجود نام کمره ای و کمر در نراق نشان دهنده .پیوند بازرگانانی بوده که اندک اندک منجر به سکونت کمره ای ها در نراق و پیوند خانوادگی با نراقی ها شده است

محلات قدیمی شهر نراق: آنچه از مطالعه منابع تاریخی به دست می آید نشان میدهد شهر نراق به شکل امروزی شهری است که بعد از اسلام به وجود آمده است. با توجه به شواهد باستان شناسی موجود، قبل از اسلام ساکنان این منطقه در هفت مرکز جمعیتی به صورت پراکنده زندگی و تنها برای مراسمات و نیایش گرد هم جمع میشده اند. این هفت منطقه عبارتند از: گرینان تپه، بید شک علیا، بیدشک سفلی، گلیجه، منظریه، شریف آباد، درچاله سرخ. اما بعد از اسلام و ورود تعدادی از اشعریون قم و کاشان در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری قمری هسته اولیه شهر نراق به شکل امروزی در منطقه محله سفلی به محوریت مسجد امام حسن (ع) شکل می گیرد. به احتمال بسیار زیاد ساکنان شهر نراق در زمان رواج دین زرتشتی دارای نیایشگاهی در محل فعلی مسجد امام حسن بودند که بعد از ورود اسلام این مکان چون بسیاری دیگر از نیایشگاه های زرتشتی به مسجد تبدیل گردید. این مهم با توجه به نوع معماری بنا و عدم تشابه با معماری مساجد، جهت ساختاری و آثار پی و مواد فرهنگی بسیار کم در برخی نقاط که طی مراحل مرمتی به دست آمد، قابل اثبات است.

تقسیمات شهر نراق از نظر منطقه ای : شهر نراق در وضعیت فعلی به پنج منطقه شهری تقسیم میشود: 1- منطقه بافت قدیم ۲. منطقه بهداری ۳. منطقه نو نراق 4. منطقه شهرک فاضل 5. منطقه دانشگاه آزاد اسلامی منطقه بافت قدیم: طی بررسی های انجام شده، منطقه بافت قدیمی متشکل از چندین محله و زیر محله بوده است. محله به مجموعه ای از بناها و مراکز عمومی اطلاق می گردد که بر اساس یک وجه مشترک فامیلی، قومی، شغلی، موقعیت اجتماعی و حتی مذهبی شکل میگیرد و تمامی مسیرها به یک مرکز محله یا میدان محله ختم میگردد. زير محله کوچکتر از محله اصلی است و بر اساس قسمتهای یک محله کوچه ها معرفی میشوند. طبق مطالعات به عمل آمده، محله های بافت قدیمی نراق به شرح زیر میباشند: المحله سفلی(پایین) با زیرمحله های : ۱-۱ محله پاجنار قاضی ۲-۱ محله حصارخان ۳-۱ محله شاطریها 4- ۱ محله میدان حاجی (نخل) ۲-محله بازار با زیرمحله های : ۱-۲ محله شربتی ها ۲- ۲ محله دنیارانی ها ۳-۲ محله کوچه شتران ۳-محله بالا (مسجد جامع) با زیرمحله های : ۱-۳ محله شنگولی ها ۲-۳ محله خانه شکاریها

محله برج حاج رئيس امروزه بخش اعظم این محله ها و زیر محله در طی روند ساخت و سازهای جدید و الحاق عناصر تازه به بافت آسیب دیده و از بین رفته اند و تنها قسمت هایی از آنها باقی مانده است.

مقدمه

فصل اول کلیات طرح تحقیق

۱ - ۱ بیان مساله تحقیق

۲ - ۱ اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن

3 - 1. هدفهای تحقیق

4 - 1 فرضیه های تحقیق

۵ - ۱ روش تحقیق

فصل دوم: جغرافیای طبیعی منطقه دليجان و نراق

۱ - ۲- موقعیت جغرافیایی منطقه دليجان و نراق

۲ - ۲- وضعیت اقلیمی و آب و هوایی منطقه دليجان و نراق

۳ - ۲- وضعیت توپوگرافیک منطقه دليجان و نراق..

۲- 4 - منابع آب دلیجان

1 - 4 - ۲ - آبهای سطحی

۲- 4 - ۲- آبهای زیرزمینی ..

5 - ۲۔ منابع آب نراق

۲ - ۲- زمین شناسی منطقه دليجان

فصل سوم: جغرافیای تاریخی منطقه دليجان و نراق

۱ - ۳- پیشینه تاریخی دلیجان

۲ - ۳- پیشینه تاریخی نراق

۳ - ۳- قلعه ها و محله های نراق

4 - 3- وجه تسمیه نراق

5 - 3- پیشینه پژوهشی منطقه دليجان و نراق

6 - 3 پژوهش های انجام شده در بافت نراق

فصل چهارم: نراق در دوران تاریخی

فصل پنجم: بررسی باستان شناختی شهر تاریخی نراق

۱ - ۰ روش بررسی و ثبت و ضبط اطلاعات

5- ۲ عناصر اصلی یا تعيين كننده بافت شهر

۱ - ۲ - 5 مسجد جامع نراق

۲ - ۰ -۲ محلات قدیمی شهر نراق

5- ۳ - ۲ مجموعه بازار شهر نراق

5- ۲- 4 خانه ها و عمارت های شهر نراق

5- ۲ - 4 - ۱ منزل رئوفی

5- ۲- 4 - ۲ منزل مهدوی

۳ - ۶ - ۲ - 5 منزل صفایی

5- ۲- 4 - 4 منزل امینیان

5- ۲- 4 - 5 منزل احمدی ها

5- ۲- 4 - 6 منزل اردهالي ها

5- ۲- 7 - 4 منزل رئوفیان

5- ۲- 4 - ۸ منزل فروغی

5- ۲- 4 - ۹ منزل يوسفي

5- ۲- 4 - ۱۰ منزل قاسمی .

۱۱ - ۹ - ۲ - 5 منزل فاضلین نراقی

5 - ۲ - 5 بناهای عام المنفعه

۱ - ۱ - ۵ - ۲ - 5 کاروانسرای حاج مهدی

۲ - ۱ - ۵ - ۲ - 5 کاروانسرای شمس السلطنه

۳ - ۱ - ۵ - ۲ - 5 سرای خانه معاون الملک

۲ - ۵ - ۲ - 5 آب انبارهای نراق

۱ - ۲ - ۵ - ۲ - 5 آب انبار حسینه حاج مهدی

۲ - ۲ - ۵ - ۲ - 5 آب انبار بازار شمس السلطنه

۳ - ۲ - ۵ - ۲ - 5 آب انبار مسجد پایین (امام حسن)

۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب های شهر نراق

۱ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب های حاشیه رودخانه

۱ - ۱ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب برج

۲ - ۱ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب میرهای

۳ - ۱ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب لاسان

۱ - ۳ - ۵ - ۲ - ۰ - 4 آسیاب مزرعه

۱ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 -ه آسیاب کنار يخچال

۲ - ۳ - ۵ - ۲ - 5 آسیاب های دشتی

4 - 5 - ۲ - 5 يخچال های طبیعی شهر نراق

5 - ۲ - 5 -ه حمام قدیمی نراق

۶ - ۲ - 5 بناهای تدافعی

۱ - ۹ - ۲ - 5 قلعه و کاروانسرای محمدآباد

۲ - ۶ - ۲ - 5 قلعه حسین آباد

۳ - ۶ - ۲ - 5 قلعه آقاخان

۲ - 5 - 6 - 4 قلعه اسلامی گرینال

۷ - ۲ - ۰ بناهای مذهبی شهر نراق

۱ - ۷ - ۲ - 5 امامزادهای شهر نراق

۱ - ۱ - ۷ - ۲ - 5 امامزاده سلیمان

۲ - ۱ - ۷ - ۲ - 5 امامزاده یحیی

۳ - ۱ - ۷ - ۲ - 5 امامزاده زبیده خاتون

۲ - ۷ - ۲ - 5 مساجد و حسینیه های شهر نراق

۱ - ۲ - ۷ - ۲ - 5 مسجد امام حسن

۲ - ۲ - ۷ - ۲ - 5 حسینیه پایین (امام حسن)

۳ - ۲ - ۷ - ۲ - 5 حسينيه حاج مهدی

4 - ۲ - ۷ - ۲ - 5 مسجد راسته بازار

۸ - ۲ - 5 بناهای تولیدی

۱ - ۸ - ۲ - ۰ عصارخانه

۹ - ۲ - 5 زاغه های شهر نراق

۱۰ - ۲ - 5 بررسی بادگیرهای شهر نراق و رابطه آن با سیپکها

فصل ششم: نتیجه گیری

فهرست منابع و ماخذ

چکیده انگلیسی